Onze website gebruikt cookies om je surfervaring te verbeteren. Om deze website optimaal te gebruiken vragen we je om akkoord te gaan met ons gebruik van cookies.

Ik ga akkoord liever niet.
Voorgesteld

Drie blauwe witte konijnen

Tijdens de laatste decennia lijken bij elke verkiezing de ‘witte konijnen’ terug van nooit weggeweest. De bekendheid en de aantrekkingskracht van één of meerdere ‘witte konijnen’ op de lijst levert een partij hopelijk extra stemmen en zetelwinst op, en dat is bij de liberalen niet anders.

Sébastien Baudart
19 september 2022

Witte konijnen

Volgens Wikipedia is een ‘wit konijn’ ‘in de Belgische politiek een (vaak spottende) bijnaam voor iemand die bekend is om andere dan politieke activiteiten en onverwacht naar voren wordt geschoven voor een politiek mandaat of een hoge functie’1, naar analogie met de goocheltruc met het wit konijn uit de hoge hoed. In tegenstelling tot de doorsnee politicus die via verschillende geledingen van de partij of zuil aan de weg naar de top timmert, komt een ‘wit konijn’ dankzij bekendheid in bijvoorbeeld de media, de sport of de academische wereld plots op het politieke voorplan. Volgens journalist en taalkundige Ludo Permentier duikt de term op in 1999, bij de aanstelling van reclameman Patrick Janssens als voorzitter van de SP.2

‘De kweek van witte konijnen in de politiek is al dertig jaar oud’, verklaart socioloog Luc Huyse in 2021 aan De Morgen. Huyse: ‘dat hangt natuurlijk samen met de ontzuiling, waardoor de traditionele kanalen voor de rekrutering van nieuw politiek personeel minder worden gebruikt’3. Het succes op langere termijn is wisselend. Sommigen groeien uit tot ‘een echt politiek dier’, zegt Jan-Frederik Abbeloos, chef politiek van De Standaard,4 waarbij hij onder anderen VLD’er Dirk Sterckx aanhaalt. Maar even vaak vinden ze hun weg niet in het politieke spel, komen ze in botsing met de ‘muur van de partijdiscipline’ en haken ze ontgoocheld af. We brengen hieronder een eerste overzicht van drie ‘blauwe witte konijnen’ die tot in het parlement geraakten: Paul De Grauwe, Fernand Huts en Margriet Hermans.

Paul De Grauwe (PVV, 1991)

Paul De Grauwe (PVV, 1991)

‘Stuur een prof economie naar het parlement’. Met deze slogan voert KUL-professor Paul De Grauwe (° 1946) campagne voor de parlementsverkiezingen van 24 november 1991. Hij stapt in de politiek op vraag van Rik Daems5 en staat op de derde plaats van de PVV-Kamerlijst in de kieskring Leuven. Op zijn programma staan onder andere de privatisering van overheidsbedrijven als Sabena, NMBS en RTT, de afschaffing van de prijsreglementering voor basisproducten als brood en benzine, een proper milieu door het ‘de vervuiler betaalt’-principe, en een betere sociale zekerheid voor wie het nodig heeft door de misbruiken aan te pakken. Hij ziet de ‘overdreven bemoeizucht van de Belgische overheid’ als ‘één van de kwalen van ons land’: ‘ze doodt de creativiteit van de mensen en ondermijnt het privé-initiatief’6. Partijlid Patrick Matthijs speelt in een ronselbrief de inhoudelijke expertise van De Grauwe uit: ‘zijn deskundigheid als economist zullen wij goed kunnen gebruiken bij het opruimen van de puinhoop die de CVP en de SP ons hebben achtergelaten’7. Vanop zijn derde plaats raakt De Grauwe niet verkozen, maar hij kan wel naar het parlement: de PVV coöpteert hem in de Senaat. In 1995 lukt het hem wel om rechtstreeks in de Kamer verkozen te geraken. In 1999 wordt hij rechtstreeks verkozen in de Senaat, waar hij zetelt tot het einde van de legislatuur in 2003.

In een interview uit 2017 beschrijft De Grauwe zichzelf als een backbencher die nooit in het centrum van de macht gezeten heeft. Als wetenschapper heeft hij op dat moment meer invloed dan tijdens zijn periode als politicus, verklaart hij. De vraag ‘waarom bent u ooit in de politiek gestapt?’ pareert hij met ‘misschien was het mijn midlifecrisis’ en ‘ik had wel zin in iets nieuws’. Zijn periode in de politiek leerde hem wel op een andere manier naar het politieke gebeuren te kijken: ‘Ik was aangenaam verrast toen ik ontdekte dat er toch nogal wat verstandige mensen in de politiek zitten. Mensen die écht met hun medeburgers begaan zijn […]. Politiek is een buitengewoon moeilijk vak; dat heeft vooral te maken met het feit dat er zoveel tegengestelde belangen zijn.’8

Fernand Huts (VLD, 1995)

Fernand Huts (VLD, 1995)

Ondernemer Fernand Huts (° 1950) belandt als verruimingskandidaat bij de parlementsverkiezingen van 21 mei 1995 meteen als lijsttrekker op de Kamerlijst in de kieskring Antwerpen. In 1992 stond hij al mee op het podium, op het congres waarop de PVV vervelde tot VLD, en hij ‘met veel feestelijkheid werd binnengebracht’9, samen met andere verruimers als Jaak Gabriëls (VU) en Pierre Chevalier (SP). ‘Go Huts. Eindelijk … sedert Craeybeckx en Delwaide … een verdediger van Antwerpen … in Brussel!’, luidt de tekst van een cartoon op een propagandafolder van Huts. De folder schetst een beeld van Huts als ‘Sinjoor in hart en nieren’ en vechter voor Antwerpen, ‘succesvol zakenman’ en ‘één van de grootste investeerders in de haven van Antwerpen’,  geboren leider en tegelijk familieman. Zijn programma ‘staat volledig in het teken van de regio Antwerpen’. Huts staat voor meer werkgelegenheid door het verlagen van de brutoloonkost en de verbetering van het investeringsklimaat,  voor een belangrijke rol voor KMO’s en zelfstandigen, een hervorming van de sociale zekerheid, ‘maar zeker niet ten koste van de zwaksten’, om de toekomstige pensioenen veilig te stellen, voor de inburgering van legale migranten en het terugsturen van illegale migranten en voor ‘de bestrijding van de criminaliteit’ door een hervorming van het gerecht.10 Huts raakt verkozen als Kamerlid maar op het einde van de legislatuur, in 1999, verlaat hij de politiek al. Hij geeft de fakkel door aan zijn echtgenote Karine, die bij de verkiezingen van 1999 op de zevende plaats van de VLD-Senaatslijst staat. Zij raakt echter niet verkozen.

De hond in het kegelspel, zo beschrijft Huts een bedrijfsleider die de politiek instapt. In een interview met L’Echo noemt hij zijn jaren in de Kamer ‘amusant’ en beschrijft hij de politiek ook als moeilijk: bepalen waar de echte macht zich bevindt, opboksen tegen conservatieve krachten die geen verandering wensen, het hoort er allemaal bij.11 In een artikel voor Wilfried noemt journalist Erik Raspoet de passage van Huts in het parlement dan weer ‘geen succes’: als Kamerlid is Huts ‘hardnekkig’ afwezig en worstelt hij met de partijdiscipline en met de ‘ondankbare oppositierol’ die de VLD op dat moment vervult. Na zijn mandaat stapt hij uit de partij, ‘zonder bruggen op te blazen’, maar wel kritisch voor de nieuwe koers van Guy Verhofstadt. ‘Ik was erg enthousiast over zijn burgermanifesten’, aldus Huts, ‘des te groter was mijn ontnuchtering toen hij als premier precies het tegenovergestelde deed van wat hij eerder in zijn boeken had verkondigd.’12

Margriet Hermans (2003, VLD)

Margriet Hermans (2003, VLD)

Wanneer Margriet Hermans zich in 1998 engageert bij ID21 van Bert Anciaux, is ze vooral bekend als zangeres, als gezicht van diverse BRTN-programma’s, én om haar karakteristieke lach. Na een jaar meewerken achter de schermen raakt ze in 1999 verkozen in het Vlaams Parlement vanop de VU&ID-lijst voor de kieskring Mechelen-Turnhout. Het ‘eerlijk, vernieuwend’ en ‘links-liberaal Vlaams project’ van Bert Anciaux stond haar wel aan, vertelt ze later. ‘Ook Guy Verhofstadt zijn ideeën spraken mij toen aan maar de VLD heeft mij toen niks gevraagd. Ze zijn pas aan mijn mouw komen trekken toen ID21 niet meer bestond’. Bij het uiteenvallen van de VU en ID21 in 2001 gaat ze eerst mee naar de nieuwe links-liberale partij Spirit, bij de vorming van het kartel tussen Spirit en sp.a in 2002 stapt ze uiteindelijk over naar de VLD. Haar politieke overtuiging? ‘Mensen hebben niet alleen recht op werk, maar ook op ontplooiing, emancipatie, en individueel welzijn.’ Bij de federale parlementsverkiezingen van 18 mei 2003 krijgt ze de vierde plaats op de VLD-Kamerlijst in de kieskring Antwerpen. Ze raakt verkozen, maar kiest ervoor om in het Vlaams Parlement te blijven en laat zich opvolgen in de Kamer. Bij de Vlaams Parlementsverkiezingen van 13 juni 2004 wordt ze opnieuw verkozen. Tot juni 2009 zetelt ze niet enkel in het Vlaams Parlement, maar ook als gemeenschapssenator. Wanneer ze in 2009 niet opnieuw verkozen raakt, beslist ze te stoppen met de actieve politiek.

 

Tijdens haar jaren in het Vlaams Parlement en de Senaat zet Hermans zich onder andere in voor welzijn, gelijke kansen, antidiscriminatie, kinderrechten, vrouwenrechten, talenonderwijs, de energietransitie en de mediasector (met onder andere de Tax Shelter voor audiovisuele producties en Nederlandstalige muziek op de radio als strijdpunten). Ze wordt - noodgedwongen door het wegvallen van andere opdrachten, maar met overtuiging - fulltime politica, al heeft ze als BV ‘lang moeten vechten tegen de idee die bij de collega’s leefde van “ze is maar een zangeres”’. Om de sociale invulling van Open Vld kracht bij te zetten, neemt ze het bij de voorzittersverkiezingen in februari 2008 op tegen zittend voorzitter Bart Somers. Ze haalt het niet, maar slaagt er wel in 23 % van de stemmende Open Vld-leden te overtuigen.

Hermans kijkt met gemengde gevoelens terug op haar politieke carrière: ‘Politiek is een heel zware opdracht. […] Ik wist dat vooraf maar dat het zo erg was, had ik toch niet kunnen denken’. Bovendien is het ook ‘een heel ondankbare job. De witte konijnen moeten vooral niet denken dat ze heel veel gaan kunnen veranderen, want zo werkt het niet. Maar het is geweldig boeiend.’ Ondanks het ‘gevoel dat [ze] nog veel meer had kunnen bereiken’ heeft ze geen spijt: ‘Ik heb er heel veel van geleerd en ik ben een stuk verstandiger geworden.‘13

Bronnen, noten en/of referenties

Liberas, Archiefcollectie verkiezingspropaganda (archief nr. 2000), www.standaard.be, www.demorgen.be, www.knack.be, www.lecho.be, nl.wikipedia.org, www.vrtnws.be.

1. ‘Wit konijn’, in: Wikipedia, geraadpleegd 17.5.2021.

2. Ludo Permentier, ‘Wit konijn’, in: De Standaard (online), 17 mei 2010, geraadpleegd 17.5.2021.

3. Joël De Ceulaer, ‘“Het plan van De Wever zal niet slagen”: Luc Huyse over witte konijnen en politieke herverkaveling’, in: De Morgen (online), 14 februari 2021, geraadpleegd 17.5.2021.

4. Jan-Frederik Abbeloos, ‘Witte konijnen, dure vogels’, in: De Standaard (online), 11 februari 2021, geraadpleegd 17.5.2021.

5. Jan Stevens, ‘“Waarom ik ooit in de politiek ben gegaan? Ik vraag het me soms ook af. Misschien was het mijn midlifecrisis”’, tekst verschenen in: Humo, 15 juni 2017, geraadpleegd 17.5.2021.

7. Liberas, Archiefcollectie verkiezingspropaganda (archief nr. 2000), BRIEF003263.

9. Joël De Ceulaer, ‘“Het plan van De Wever”’.

10. Liberas, Archiefcollectie verkiezingspropaganda (archief nr. 2000), PAMFLET009608.

11. Nicolas Keszei, ‘Fernand Huts: "Les seuls francophones que je connais sont Charles Michel et Didier Reynders"’, in: L’Echo (online), 4 juni 2016, geraadpleegd 17.5.2021.

12. Erik Raspoet, ‘Fernand Huts, de Citizen Kane van Vlaanderen’, originele versie van de tekst verschenen in: Wilfried, nr. 2, oktober 2017, geraadpleegd op 16.2.2021.

13. Alle citaten: Margriet Hermans, Vele levens van Margriet Hermans (Antwerpen: Lampedaire, 2009), 170-171; Frederik De Swaef, Betty for president. Waarom BV's een zegen zijn voor de politiek (Gent: Academia Press, 2003), 150-152; ‘Wit konijn in de politiek: niet simpel’, in: radio2.be, geraadpleegd 19.5.2021; Jan Ruysbergh, ‘“Ik doe nooit meer opnieuw aan politiek”', in: De Standaard (online), 16 mei 2010, geraadpleegd 19.5.2021.

Hoe verwijs je naar dit artikel?

Sébastien Baudart, "Drie blauwe witte konijnen", Liberas Stories, laatst gewijzigd 13/03/2024.
copy url

Colofon

Liberas Stories is een realisatie van cultuurarchief Liberas. Het werd ontwikkeld door Josworld en Webdoos naar een concept van Ruben Mantels. Aan de hand van een ‘Atlas’ en een ‘Magazine’ vertelt Liberas Stories de geschiedenis van het liberalisme en worden de collecties van Liberas gepresenteerd. Deze website werd gelanceerd in juni 2021 en is sindsdien verder uitgebouwd.

De inhoud van dit portaal is bestemd voor Liberas’ erfgoedgemeenschap, maar ook voor studenten, onderzoekers en journalisten en voor iedereen die ons erfgoed wil ontdekken. Het is geen catalogus van onze collectie: die vind je op liberas.eu.

Liberas heeft geprobeerd alle rechthebbenden op beeldmateriaal te contacteren. Personen of organisaties die zich alsnog in hun rechten voelen geschaad nemen contact op met Liberas vzw, Kramersplein 23, 9000 Gent.

Alle teksten op deze website mogen hergebruikt worden mits het overnemen van de auteurs- en bronvermelding. Alle opmerkingen met betrekking tot Liberas Stories - vragen, aanvullingen, correcties, suggesties voor nieuwe bijdragen - zijn welkom op info@liberas.eu. 

Volg ons op