.png)
Patrice Lumumba (1925-1961) wordt in juni 1960 de allereerste premier van het onafhankelijke Congo. Een van de schakels op zijn weg naar de macht is een strategisch verbond met het Belgisch liberalisme.
Lumumba komt uit centraal-Congo en is van bescheiden afkomst. In Stanleystad (nu Kisangani), waar hij in 1944 terechtkomt, combineert Lumumba werk met avondonderwijs en werkt hij zich als autodidact langzaam de sociale ladder op. Hij is ambitieus, werklustig, leergierig en maakt van elke gelegenheid gebruik om aan netwerking te doen, ook binnen de Belgische milieus. Vanaf het eind van de jaren 1940 schrijft hij voor verschillende bladen en engageert hij zich in syndicale en culturele verenigingen van évolués (geëuropeaniseerde Congolezen). Daarbinnen werkt hij zich geleidelijk naar het voorplan. Hij werpt zich op de sociale strijd en klaagt onder andere de loonkloof tussen wit en zwart aan, maar blijft steeds binnen het Belgische kader. Een ambt als postbediende geeft hem de nodige status, en levert hem, samen met zijn andere activiteiten, autoriteit en prestige op bij andere évolués.
Patrice Lumumba als eerste minister van Congo op 24 juni 1960.
In april 1954 wordt de liberaal Auguste Buisseret (1888-1965) minister van Koloniën in de paarse regering-Van Acker IV. Het is een opportuniteit voor de liberalen om het katholieke overwicht in Congo te doorbreken. Ook Lumumba ziet hierin mogelijkheden en sluit aan bij de Cercle libéral d’études et d’agrément van Stanleystad. In oktober 1954 ontmoeten Buisseret en Lumumba elkaar. Beide heren vinden elkaar en er ontstaat een vertrouwensband en een samenwerking met diensten en wederdiensten. Lumumba’s liberale engagement moet vooral gezien worden als een strategische keuze. Even later richt Lumumba mee de Amicale libérale van Stanleystad op, waarvan hij snel vicevoorzitter en later ook voorzitter wordt. Vanaf 1954 steunt Lumumba ook de Congolese schoolpolitiek van Buisseret, gericht op de ontwikkeling van het officieel onderwijs, tegen de katholieke milieus en de missies in. Tijdens het bezoek van koning Boudewijn aan Stanleystad in juni 1955 slaagt Lumumba er dankzij Buisseret in om een onderhoud te versieren met Boudewijn, een geschenk voor het prestige van Lumumba bij de Congolezen.
Minister van Koloniën Auguste Buisseret bezoekt in Leopoldstad een Congolese wijk, 1955.
In 1956 maakt hij als postbediende in Stanleystad en vicevoorzitter van de Union belgo-congolaise deel uit van een groep van zestien Congolese ‘notabelen’ en évolués die op 25 april in Brussel aankomen. Hun doel is een studiereis van een maand doorheen België. Op het programma staan onder andere bezoeken aan bedrijven, scholen en diverse openbare en privé-instellingen. Lumumba bezoekt ook de liberale vakbond ACLVB en tekent er het Gulden Boek. Het ministerie van Koloniën organiseert jaarlijks een dergelijke reis met als doel de Congolese elites te laten kennismaken met de Belgische activiteiten in alle domeinen.
Op 19 mei 1956 tekent Patrice Lumumba bij een bezoek aan de liberale vakbond ACLVB het Gulden Boek van de organisatie. Hij dankt de directeur-generaal voor het sympathieke onthaal en zet onder zijn naam ‘Président de l’Amicale Libérale, Stanleyville (Congo Belge)’.
Tijdens zijn verblijf in België ontdekken de Congolese postautoriteiten dat modelbediende Lumumba redelijk wat geld heeft verduisterd. Na zijn terugkeer in Congo wordt hij opgepakt en veroordeeld tot een gevangenisstraf. In de gevangenis geniet hij een voorkeursbehandeling, onder andere door interventie van Buisseret: hij brengt er zijn tijd door met lezen, nadenken en schrijven. Zijn denken evolueert er in nationalistische richting. Bij zijn vrijlating in 1957 trekt Lumumba naar Leopoldstad (nu Kinshasa), waar hij verder bouwt aan zijn politieke carrière. Maar dat is een ander verhaal.
Jacques Brassinne en Jean Kestergat, Qui a tué Patrice Lumumba? (Paris: Duculot, 1991), 11-18.
Pierre De Vos, Vie et mort de Lumumba (Paris: Calmann-Lévy, 1961), 23-62.
Le Soir, 5 april 1956, 4; 10 juli 1956, 4.
Jean Omasombo Tshonda en Benoît Verhaegen, Patrice Lumumba. Jeunesse et apprentissage politique (Paris: L'Harmattan, 1998), 226-228.
Jean-Claude Willame, Patrice Lumumba: la crise congolaise revisitée (Paris: Kathala, 1990), 26-36.
Liberas Stories is een realisatie van cultuurarchief Liberas. Het werd ontwikkeld door Josworld en Webdoos naar een concept van Ruben Mantels. Aan de hand van een ‘Atlas’ en een ‘Magazine’ vertelt Liberas Stories de geschiedenis van het liberalisme en worden de collecties van Liberas gepresenteerd. Deze website werd gelanceerd in juni 2021 en is sindsdien verder uitgebouwd.
De inhoud van dit portaal is bestemd voor Liberas’ erfgoedgemeenschap, maar ook voor studenten, onderzoekers en journalisten en voor iedereen die ons erfgoed wil ontdekken. Het is geen catalogus van onze collectie: die vind je op liberas.eu.
Liberas heeft geprobeerd alle rechthebbenden op beeldmateriaal te contacteren. Personen of organisaties die zich alsnog in hun rechten voelen geschaad nemen contact op met Liberas vzw, Kramersplein 23, 9000 Gent.
Alle teksten op deze website mogen hergebruikt worden mits het overnemen van de auteurs- en bronvermelding. Alle opmerkingen met betrekking tot Liberas Stories - vragen, aanvullingen, correcties, suggesties voor nieuwe bijdragen - zijn welkom op info@liberas.eu.