.png)
In 1936 rolt het eerste nummer van Neohumanisme, het tijdschrift van het Liberaal Vlaams Studentenverbond (LVSV), van de persen. Het LVSV, inmiddels de leidende kring van de Gentse liberale studentenverenigingen, durft hierin een eigen visie op het liberalisme te formuleren en wereldkundig te maken.
Vergadering van het LVSV, ca. 1930-1936.
Affiche voor het twaalfde congres van Belgische liberale studenten in 1934 in Gent, georganiseerd door het LVSV.
Op 8 december 1930 wordt het Liberaal Vlaams Studentenverbond (LVSV) als Vlaamsgezinde studentenvereniging aan de pas vernederlandste Rijksuniversiteit Gent opgericht. Het vormt de tegenhanger van de Franstalige Société générale des Etudiants libéraux, beter bekend als de Gé libérale. De oprichters zijn Norbert Duponcheel, Jan Carre en Frans Versichelen (drie West-Vlamingen) en Max Cosyns (Moerbeke-Waas), de eerste voorzitter van het voorlopig bestuur.
Twee jaar later sluit het LVSV zich aan bij het Liberaal Vlaams Verbond (LVV) en wordt graaf Maurice Lippens, toenmalig liberaal minister van Openbaar Onderwijs, aangezocht als erevoorzitter. Dit erevoorzitterschap draagt bij tot het aanzien van het LVSV. Getuige hiervan is het feit dat voorzitter Duponcheel in 1933 ook voorzitter wordt van de Federatie der Liberale Studenten van België. Bovendien wordt begin maart 1934 de organisatie van een nationaal congres van de liberale studenten aan het LVSV toevertrouwd.
Activiteit van het LVSV, met o.a. Albert Maertens, ca. 1937-1938.
Onder voorzitterschap van Frans de Hondt (1934-1937) kent het LVSV zijn eerste bloeiperiode, die samenvalt met een verandering van het politieke klimaat in België. Dit leidt tot interne conflicten, waarbij een deel van het LVSV afstand neemt van de Vlaamse beweging. Onder de indruk van het succes van de totalitaire stromingen van rechts en links, zoekt het LVSV naar een vernieuwde ideologische grondslag van het liberalisme in vrijzinnig-humanistische en solidaristische zin. Ze proberen zo een positief antwoord te formuleren ten voordele van de liberale democratie en tegen het totalitarisme. Hieruit vloeit de oprichting en de naam van het studentenblad Neohumanisme voort, dat zich ideologisch positioneert als Vlaams en liberaal.
Onder de leidende figuren uit die periode - die later in het openbare leven bekendheid verwerven - bevinden zich onder anderen: Albert Claes, Albert Maertens, Lea Verkein, Willy Calewaert, Baan van Maele en Karel Poma. Enkelen van hen richten onder leiding van Claes op 8 december 1936 de Vereniging van Anti-fascistische Studenten op. Vooraanstaande professoren en politici zoals Hans van Werveke, François Louis Ganshof, Julius Hoste jr., Adolf van Glabbeke en Victor Sabbe verlenen het LVSV bescherming en steun.
Voorpagina van het eerste nummer van Neohumanisme, december 1936.
Het eerste nummer van Neohumanisme rolt in december 1936 van de persen. Hoofdopsteller van dienst is Albert Claes. Het blad wordt gefinancierd door ledenbijdragen en door de sponsoring van Artes boekhandel J. Verhelst en brouwerij Esko. De abonnementsprijs voor het blad bedraagt 20 frank, studenten kunnen het met een serieuze korting verkrijgen aan slechts 5 frank.
Het bestuur opent het blad met een niet mis te verstane oproep om vrijheid in een anticommunistisch en antifascistisch manifest onder de titel ‘Slaet opten trommele’. Het LVSV stelt daarin dat enkel de vrijheid kan leiden tot een volledige persoonlijke ontplooiing en tot een maatschappelijke orde gebaseerd op wederzijds respect en individueel verantwoordelijkheidsgevoel. Daarom slaat de studentenvereniging op de trommel: tegen de dictatuur van links (marxisme en sovjetisme) en de dictatuur van rechts (corporatisme en fascisme) moet actie ondernomen worden, waarna de positieve opbouw van de Liberale Democratie kan volgen. Het blad Neohumanisme wordt in de strijd geworpen als middel om de liberale ideeën breder ingang te doen vinden, en de mens boven zichzelf te laten uitstijgen.
Congres van LVSV Gent met o.a. Albert Claes, ca. 1937-1939.
Vervolgens wordt meteen de daad bij het woord gevoegd met de publicatie van een antimarxistische tekst van Claes zelf, student rechten en politieke en sociale wetenschappen. Eerst doet hij het begrip marxisme uit de doeken en plaatst het in een breder kader. Daarbij gaat hij nauwkeurig te werk, met citaten en voetnoten. Het denken van Duitse filosofen zoals Marx, Hegel en Feuerbach passeren de revue. Wellicht leeft bij de auteur het idee dat je een ideologie pas kan bestrijden als je deze onderzoekt, analyseert en doorgrondt. In een volgende stap plaatst Claes kritische kanttekeningen bij het uitgangspunt van Marx. Daarmee stelt hij het economisch determinisme van het materialisme in vraag. Omdat zijn tekst te lang is voor één nummer, blijft het bij een stellingname rond het begrip marxisme. Er wordt aangekondigd dat Claes in de volgende nummers van Neohumanisme dieper in zal gaan op het economisch marxisme en het politiek-sociaal marxisme. Deze artikels komen er uiteindelijk niet.
Niet enkel voor Claes vormt dit eerste nummer van Neohumanisme een vingeroefening. Ook Roland Wostyn, tijdens de Tweede Wereldoorlog samen met Karel Poma lid van de verzetsgroep Onafhankelijkheidsfront, kan er zijn schrijfsels in kwijt. Hij plaatst een artikel over de Amerikaanse toneelschrijver Eugène O’Neill (mét tikfout in de titel), die dat jaar de Nobelprijs Literatuur had gewonnen, onder de rubriek ‘Litteraire Aktualiteiten’. Dichter Herman Van Snick vindt in Neohumanisme een eerste kanaal om zijn gedichten te publiceren.
De redactie vindt nog voldoende plaats om een verslag over de werking van de vereniging uit de doeken te doen. De algemene vergadering, waarmee het academiejaar werd geopend, kende enkele geestdriftige speeches van onder anderen afscheidnemend ondervoorzitter Willy Calewaert, voorzitter Frans De Hondt, ondervoorzitter Bert Maertens en afgevaardigde van de Liberale Jonge Wacht Germain Cnudde. Daarnaast werden lezingen georganiseerd met Victor Sabbe over de parlementaire staat en met Albert Claes over het marxisme (waarvan de inhoud werd opgenomen in dit eerste nummer). Ook een rubriek ‘Boekbespreking’ mag niet ontbreken, met daarin een overzicht van de inhoud van het recente nummer van Tijdschrift voor Economie en Sociologie en van Het leven op ’t kantoor. Een aankondiging voor een huldeblijk aan Albert J. J. Van de Velde, hoogleraar natuurwetenschappen, veelgevraagd spreker bij het Willemsfonds en verdediger van het liberale gedachtegoed, maakt het nummer compleet.
Vlag van het LVSV, ca. 1945-2010.
In 1937 verschijnt Neohumanisme maandelijks. Het aantal auteurs is veel diverser dan in het eerste nummer. De talrijke artikels gaan in op de actualiteit, literatuur, het studentenleven enzovoort. Ook het aantal sponsors stijgt al snel exponentieel. Het is duidelijk dat het blad onmiddellijk grote weerklank vindt en als beloftevol wordt beschouwd.
In de loop van zijn verdere bestaan profileert het LVSV zich in wisselende verhoudingen als Vlaamsgezind, humanistisch, vrijzinnig, onafhankelijk en studentikoos. In sommige periodes blijft het blad Neohumanisme in de schaduw van andere initiatieven of verdwijnt het zelfs, om enkele jaren later opnieuw ten tonele te verschijnen. Op andere momenten slaagt Neohumanisme erin om gezaghebbende artikels te publiceren en om effectief invloed uit te oefenen op de koers van de liberale partij in Vlaanderen. Met het openingsmanifest ‘Slaet opten trommele’ is deze ambitie van bij de aanvang aanwezig.
Adriaan Verhulst en Kim Descheemaeker, ‘Liberaal Vlaams Studentenverbond (LVSV)’, in: Digitale Encyclopedie van de Vlaamse beweging (Antwerpen: ADVN, onder redactie, 2023).
Neohumanisme, 1, nr. 1 (december 1936).
Albert Claes, ‘Reeds lang geleden: Neohumanisme’, in: Feestpublicatie. LVSV-Gent (1930-1995). Oud-Ledenbond LVSV-Gent (1945-1995), eds. Wim Duran, Yoeri Note en Luc Pareyn (Gent: LVSV-Gent / Liberaal Archief, 1996) 51-56.
Tom Claerhout, Slaet opten trommele. 75 jaar LVSV-Gent (Gent: LVSV-Gent, 2006).
Liberas Stories is een realisatie van cultuurarchief Liberas. Het werd ontwikkeld door Josworld en Webdoos naar een concept van Ruben Mantels. Aan de hand van een ‘Atlas’ en een ‘Magazine’ vertelt Liberas Stories de geschiedenis van het liberalisme en worden de collecties van Liberas gepresenteerd. Deze website werd gelanceerd in juni 2021 en is sindsdien verder uitgebouwd.
De inhoud van dit portaal is bestemd voor Liberas’ erfgoedgemeenschap, maar ook voor studenten, onderzoekers en journalisten en voor iedereen die ons erfgoed wil ontdekken. Het is geen catalogus van onze collectie: die vind je op liberas.eu.
Liberas heeft geprobeerd alle rechthebbenden op beeldmateriaal te contacteren. Personen of organisaties die zich alsnog in hun rechten voelen geschaad nemen contact op met Liberas vzw, Kramersplein 23, 9000 Gent.
Alle teksten op deze website mogen hergebruikt worden mits het overnemen van de auteurs- en bronvermelding. Alle opmerkingen met betrekking tot Liberas Stories - vragen, aanvullingen, correcties, suggesties voor nieuwe bijdragen - zijn welkom op info@liberas.eu.